Nguyên Hậu
Tình yêu là gì mà khi chia tay nhau lại làm ta day dứt đến vậy? Nếu ai đã từng vun đắp cho mình một tình yêu mà phải chịu dang dở thì vết thương ấy càng đau đớn gấp vạn lần. Và nếu ai đã một lần cầm trên tay tập thơ “một ngày ta ngoái lại” của Đinh Thị Thu Vân , những kẻ vẫn còn rạo rực trái tim “đời” như chúng ta chắc gì không cảm thấy chua xót, ngậm ngùi. Đinh Thị Thu Vân, nhà thơ của góc tối, của cô đơn và nỗi niềm hoài vọng… “ngày anh trở lại” là một trong hai mươi chín bài thơ mang âm hưởng như thế.
Đọc thơ của nữ thi sĩ, điều làm ta ám ảnh nhất có lẽ là thế giới nghệ thuật, nó được cấu thành bởi những “góc”, những “khoảng” và da diết nhất là “bóng mây quá khứ” không bao giờ rời bỏ trang thơ cô. Hiện tại và quá khứ, thực và mộng đan xen tạo một cảm giác day dứt, nghiệt ngã đang ngày ngày làm “rạn nứt” đi sự sống của chủ thể trữ tình. Tất cả đều xoay quanh chủ đề của một mối tình không trọn vẹn, một linh hồn đang trống trải, bơ vơ….
Hãy đọc “ngày anh trở lại” để một lần trang trải cùng cô niềm đau ấy.
ngày anh trở lại
em quỳ xuống lòng em lần cuối
tạ ơn ngày tháng trước, và anh
tạ ơn cỏ và mùa thu ngày đó
tạ ơn em yêu mến cũ trong ngần
em quỳ xuống lòng em mặn đắng
xin đừng về, đôi mắt ấm ngày xưa
xin đừng hẹn, thôi xin anh đừng hứa
cỏ dẫu xanh, tất cả vẫn phai nhòa
anh yêu dấu, không thuộc về ta nữa
trái tim em ngày ấy lạc đâu rồi
tình yêu lạc cuối trời như chẳng có
đời chúng mình, con nước lỡ trôi xuôi…
đời chúng mình…tan vỡ một lần thôi
lòng đã hẹp một lần. Yêu đã hết
em quỳ xuống xin em đừng thương tiếc
đớn đau kia không đủ sức nhận hai lần!
em quỳ xuống. Ôi ước gì tất cả
chỉ là mơ, chưa trần trụi bao giờ
em chưa khóc. Anh chưa hề bạc bẽo
ôi ước gì chưa có những bài thơ…
chưa nhân chứng, em lừa em lần nữa
mang dại khờ quỳ xuống nhóm tàn tro…
Đến với một bài thơ thật khó có thể nào phân định được không gian và thời gian một cách cụ thể khi mà cái ranh giới ấy thật quá mong manh. Bởi chúng không bao giờ tồn tại độc lập mà như hai người tri kỷ, quấn quýt nhau làm nên cuộc sống, làm nền cho sự sinh tồn cung bật một bài thơ. Nói điều đó chắc cũng có người phản bác nhưng với người viết, nó thật sự đúng cho tập thơ và cả bài thơ mà người viết muốn trình bày. Khái quát điều này để ta có thể thống nhất với nhau nội dung của bài viết này, một không gian và thời gian không tách biệt mà luôn nương tựa vào nhau làm nên ý nghĩa tác phẩm.
Hiện tại và quá khứ đan xen, thực và ảo hòa quyện, tất cả như “đóng cứng” trong những nỗi niềm mà tác giả thổ lộ cùng ta. Một lần nữa hãy cùng nhau chú ý cái khoảnh khắc của thời gian và không gian ấy:
em quỳ xuống lòng em lần cuối
tạ ơn cỏ và mùa thu ngày đó
em quỳ xuống lòng em mặn đắng
cỏ dẫu xanh, tất cả vẫn phai nhòa
trái tim em ngày ấy lạc đâu rồi
tình yêu lạc cuối trời như chẳng có
đời chúng mình, con nước lỡ trôi xuôi…
lòng đã hẹp một lần. Yêu đã hết
em quỳ xuống xin em đừng thương tiếc
em quỳ xuống. Ôi ước gì tất cả
mang dại khờ quỳ xuống nhóm tàn tro…
Chỉ một bài thơ mà có đến bốn lấn tác giả dùng từ “quỳ xuống”, không gian như nghẹn cứng, thu lại bao quanh một “góc lòng” . Không gian ở đây cũng có hai mặt, một là không gian hiện thực của chủ thể tồn tại, và một là không gian tâm lý, không gian ảo trong lòng nhà thơ. Vì sao ta có thể nói như vậy? Ta thấy cùng một câu thơ nhưng tùy theo cách ngắt nhịp và tiếp nhận mà ta có hai khoảng không gian nêu trên.
Nếu như câu: Em quỳ xuống lòng em lần cuối
Ta có thể hiểu chủ thể đang quỳ xuống lòng mình, lấy lòng mình làm không gian chính cho chủ thể đối diện và giãy bày.
Nhưng với câu: Em quỳ xuống lòng em mặn đắng
Người đọc lại có thể hiểu theo hai trường hợp, một là chủ thể trữ tình đang quỳ trước không gian thực tại và theo dõi nhịp của trái tìm mình. Cách thứ hai là “em” đang tự quỳ xuống lòng “em”, một cách phân thân để đối thoại, giãy bày. Và như vậy là ta lại thấy có hai mảng không gian tồn tại trong bài thơ, thực ảo đan xen, tạo nên một sự day dứt, xót xa đau đớn đến quặn lòng.
Còn một chiều không gian thứ ba nữa là không gian của những kỉ niệm, không gian của quá khứ, nơi neo giữ những miền kí ức xa xăm:
…tạ ơn cỏ và mùa thu ngày đó
… cỏ dẫu xanh, tất cả vẫn phai nhòa…
Có thể nói đây là miền không gian dễ nhận thấy và lại mang đến cho chúng ta nhiều cảm nhận nhất. Tình yêu thường gắn liền với những kỷ niệm, cái gì đã qua là không thể có lại bao giờ. Nhất là khi cuộc tình ấy dở dang, một trong hai người phải ra đi thì niềm đau bao giờ cũng nặng nơi người ở lại. Chính vì thế mà những gì đã trở thành không gian ký ức của hai người sẽ khó có thể nào phai được…Ở đây ta thấy số câu thơ trực tiếp nói lên không gian kiểu này không nhiều nhưng dường như trong toàn bài thơ ta lại bắt gặp những hình ảnh gợi lên miền ký ức đó. Chính sự khu biệt về nghĩa của những từ này cho chúng ta biết như vậy. Ta hãy xem và cảm nhận các từ như: tạ ơn, đừng về, đừng hẹn, đừng hứa, phai nhòa, không thuộc về ta nữa, lạc, chẳng có, con nước lỡ, tan vỡ, hết, thương tiếc, ước gì, bạc bẽo, ước gì chưa có, lần nữa, nhóm tàn tro… Dường như tất cả những từ trên cùng nằm trong một trường nghĩa của sự phân biệt với quá khứ, cái đã trải qua, không còn trọn vẹn như ban đầu nữa. Tất cả chỉ còn là dĩ vãng, không nên níu kéo và càng không thể có lại được bao giờ. Bởi giờ đây tất cả còn lại chỉ là tàn tro, tàn tro của cái quá khứ vụn về của em và anh.
Không gian và cả thời gian ấy bây giờ chỉ còn trong tâm tưởng, tất cả được lọc qua trái tim nhà thơ, không gian của cõi lòng được thẩm thấu qua lớp sương mờ những ký ức ngày xưa. Không gian ấy giờ đã trở thành vũ trụ, bao trùm cả tâm thức lẫn thực tại, đó là khoảng không của “lòng em”, không gian trống trải, nhiều ngóc ngách nhưng gió lốc mọi bề. Lòng em giờ đã quá cô đơn, dường như không có gì của thế giới thực tại có thể bù đắp nổi, nỗi niềm tiếp giáp nỗi niềm, cô đơn tìm với cô đơn…
Không gian quá khứ cùng chung một mạch với không gian của sự chia lìa, tan vỡ, bơ vơ…
…tình yêu lạc cuối trời như chẳng có
đời chúng mình, con nước lỡ trôi xuôi…
Cái không gian ấy hẹp lắm nhưng cũng trải dài vô tận, không gian của cõi lòng, dung dị mà cũng rất xa xôi. Còn gì đau đớn hơn khi chính mình lại phải van xin lòng mình, như một lời thú tội đắng cay, nhà thơ như đang đối diện với khoảng trống của trái tim mình, đối thoại và giải tỏa. Nhưng càng mở lại càng như đóng kín, quỳ lạy, van xin rồi liệu có cởi bỏ được không? Câu trả lời cuối cùng sao mà chua chát quá:
…chưa nhân chứng, em lừa em lần nữa
mang dại khờ quỳ xuống nhóm tàn tro…
Ở đây điểm không gian là “lòng em”, là một dấu chấm trong cả một hệ hình của vũ trụ. Thế nhưng cái khoảng không ôi sao mà mờ ảo, mênh mông khó nắm bắt vô cùng. Trái tim em ngày ấy đã không còn nguyên vẹn, và cõi lòng cũng vỡ nát với tàn tro. Càng muốn níu kéo càng nghe lòng mặn đắng. Cánh cửa lòng dẫu cho có muốn mở cũng không còn ánh sáng nữa, thứ ánh sáng ngày xưa đã tắt lịm tự lâu rồi.
cỏ dẫu xanh, tất cả vẫn phai nhòa
….đời chúng mình…tan vỡ một lần thôi
lòng đã hẹp một lần. Yêu đã hết…
Chuyển qua phạm trù thời gian người đọc lại càng thấy rõ hơn cái khoảng trống đó. Không gian và thời gian hòa quyện vào nhau, tạo nên thế giới của niềm đau, nỗi nhớ…
tạ ơn ngày tháng trước, và anh
…tạ ơn cỏ và mùa thu ngày đó
xin đừng về, đôi mắt ấm ngày xưa
trái tim em ngày ấy lạc đâu rồi
…em quỳ xuống xin em đừng thương tiếc
…chỉ là mơ, chưa trần trụi bao giờ
…em chưa khóc. Anh chưa hề bạc bẽo
ôi ước gì chưa có những bài thơ…
chưa nhân chứng, em lừa em lần nữa
Cũng như không gian, thời gian trong bài thơ cũng phân thành hai mảng, thời gian quá khứ và thời gian thực tại. Thời gian quá khứ gợi lên cho chúng ta niềm tiếc nuối lẫn xót xa, cay đắng. Bởi tất cả giờ đã dở dang, không còn gì để níu kéo. Các từ ngữ như thương tiếc, trần trụi, bạc bẽo…tạo nên âm hưởng của sự phũ phàng, chua xót về một cuộc tình chóng vánh sớm tàn phai.
Ở khổ đầu tác giả đưa chúng ta về khung trời của quá khứ, có chút nhẫn tâm nhưng vẫn còn đâu đó cái cảm giác ấm áp lúc được yêu và san sẻ tình yêu, được đau khổ vì tình yêu cũng là một hạnh phúc. Đến hai khổ cuối, người đọc càng cảm nhận sự nghiệt ngã, trần trụi khi sợi dây liên lạc giữa hai trái tim hoàn toàn bị cắt đứt, không một sự giao cảm, không một niềm sẻ chia. Ta chú ý đến hàng loạt những từ “chưa” xuất hiện đều đặn trong các câu thơ gần cuối, như có một niềm tiếc nuối trào dâng, chủ thể trữ tình đang muốn quay ngược thời gian, xóa bỏ quá khứ để giữ lại những khoảng trời yêu thương của riêng mình. Thế nhưng cuộc đời có bao giờ diễn ra theo ý muốn, sự thật bắt ta phải quay về với thực tại, càng trở về người “em” ấy càng đau đớn, xót xa, đến mức rũ bỏ chính bản thân mình, tự đánh lừa mình mong tìm về chút hơi ấm ngày xưa.
chưa nhân chứng, em lừa em lần nữa
mang dại khờ quỳ xuống nhóm tàn tro…
Toàn bài thơ cho ta cảm giác thời gian ngừng lại, đông cứng lại trong khoảnh khắc “quỳ xuống”của chủ thể trữ tình. Không gian, thời gian lúc ấy hòa làm một, trở thành thế giới tâm tưởng, nhân vật em chìm đắm trong những cảm xúc thật của lòng mình.
Đến với thơ Đinh Thị Thu Vân, người đọc sẽ cảm nhận được cái cảm giác tiếc nuối mơ hồ tràn cả lên câu chữ để rồi thấm sâu vào tận ngõ ngách của tâm hồn. Lớp mây của niềm quá vãng cứ chập chờn trong góc tối cô đơn, len lỏi vào từng cung bật cảm xúc . Không chỉ “ngày anh trở lại” mà cả tập thơ “một ngày ta ngoái lại” cũng bao trùm cái không khí chung đó... Sao phải là “ngoái lại” nếu mọi thứ chẳng trôi qua…?
Tháng 12. 2010
N.H
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét
Lưu ý: Chỉ thành viên của blog này mới được đăng nhận xét.